Je zat voor me in de klas, ik zie je nóg zitten. Altijd omgedraaid, iets anders aan het doen. En zo’n blik, die alles zegt, maar vooral een soort uitdagende ‘Kom maar op’. Ik had van collega’s gehoord dat je was getest op hoogbegaafdheid, ooit. Maar ook dat ze dat niet goed konden plaatsen. Want jeetje – wat testte je alles uit. En leren, daarvan gaf je eerlijk toe dat je niet echt wist hoe dat moest. Zo erg zelfs dat je zou blijven zitten. Ik had zoveel vragen: wat betekent het eigenlijk als je hoogbegaafd bent? En vooral ook, wat kan je doen als docent en mentor?

Erfelijk

Wat er ook in de lerarenkamer gezegd wordt: hoogbegaafdheid is niet iets wat slijt of zomaar ontstaat. Je wordt er mee geboren en heel waarschijnlijk ben je niet de enige in je familie die hoogbegaafd is. Dat het hartstikke erfelijk is, is goed om in gedachten te houden als je ouders spreekt óf als je het vermoeden hebt dat je kind hoogbegaafd is. Je kan even goed kijken naar het stille zusje, de ratelende moeder of noem het maar.

Perfectionisme en rechtvaardigheid

Een hoogbegaafde is een snelle en slimme denker, die complexe zaken aankan. Een sensitief en emotioneel mens, intens levend (mensa- 2023). Het houdt – natuurlijk- in dat je een hoog IQ hebt, maar dat is niet het enige. Tessa Kieboom onderscheidde het ‘zijnsluik’: een groot rechtvaardigheidsgevoel, hoogsensitiviteit, kritische instelling en perfectionisme. Moet je eens klassikaal straffen, dan weet je dat je daar gedoe mee krijgt. Maar met deze kinderen zéker. Daarnaast kan je je voorstellen dat de kritische instelling en het perfectionisme niet altijd gemakkelijk zijn in de klas. Onder- of overpresteren liggen op de loer.

Groot verschil van gemiddeld

Het IQ van iemand die hoogbegaafd is verschilt (minstens) zoveel van het gemiddelde als het IQ van iemand met een verstandelijke handicap daarvan verschilt. Dat is énorm. Natuurlijk voelen kinderen zich dan soms niet begrepen als ze ‘nog even wat moeten oefenen’, wat ze allang snappen. En wat ga je doen als je je niet begrepen voelt? Juist. De boel uittesten, op z’n kop zetten, boos worden of juist in jezelf keren. Je laat gedrag zien wat eh.. niet per se gewaardeerd wordt.

Alles kunnen omdat je hoogbegaafd bent

De valkuil is dat we denken dat als je zo slim bent, dat je dan alles kan. Verbale kwaliteiten doen ons dat denken, maar ook andere signalen interpreteren we zo. Dat is niet het geval. Het kan zomaar voorkomen dat een kind in groep vier nauwelijks kan knippen, maar het heerlijk vindt om te vermenigvuldigen met duizendtallen. Of dat een leerling jarenlang goede cijfers heeft weten te halen door af en toe wat te lezen, maar werkelijk geen idee heeft hoe dat leren werkt. Executieve vaardigheden zijn vaak ‘een dingetje’, iets wat aandacht vraagt.

Wat kan je doen? Ga er mee aan de slag! Lees of luister er over; hieronder vind je meer links.

  • Zorg dat je weet dat overpresteren en succesangst erbij kunnen horen, maar óók onderpresteren.
  • Ga aan de slag met ‘leren leren’ en zorg voor de juiste ondersteuning(Van jezelf en van de leerling).
  • Verdiep je in het trainen van de executieve vaardigheden.
  • Luister podcasts (zoals Hoogbegaafd de podcast) of lees andere ervaringsverhalen.
  • Maar vooral, als aller-aller-allerbelangrijkste. Blijf kijken en luisteren naar de leerlingen. Neem mee wat ze je vertellen, al is het soms niet zo fijn geformuleerd.

Je zal er écht verandering mee kunnen brengen.